[Mparuoma a scrìvir u Sanfrardean] Sest apuntamant: a palatale n°2



Nta quost sest apuntamant a pripàsit di la a palatale (ä) vi däch cherch ieutr sugirimant prätich p’aviater di sbaghjer: a) la dieresi (i dì puntii) si ia mòttir sau saura di la a palatale (nta li paradi cam pätri, quänn, gräzzi, sciabuläri... ) e mei saura di li ieutri vocali; b) la "a" palatale parta sampr l'accento di la parada; es. dazzära, gnuränza, dumäna, curära, cutidära, dumäzza, fräza... c) quänn ni sai sigur se mòttir la dieresi saura di na parada, agliauri vi cunvìan cunfrunter la pronunzia di la "a" di la parada cun quoda di pätri, gräzzi.. Ara viruoma trai paradi cam essampij: 1) ancara: saura di "ca" uò mòttir la dieresi? Nà, pircò la pronunzia di "ca" è diversa di "pä" di pätri e meanch saura di "an" pircò, nin sau ni ia la stissa pronunzia di "pä" di pätri, ma ni parta meanch l'accento di la parada; 2) parada: saura di quossi trai "a" uò mòttir la dieresi? Nà, pircò nuda di li trai si pronunzia cam la "pä" di pätri o la "grä" di gräzzi; 3) cunträra: pircò saura di "trä" uò mòttir la dieresi? Pircò nin sau la pronunzia di "trä" è la stissa di "pä" di pätri, ma parta puru l'accento di la parada; d) i trai essampiji di saura "ancara, parada, cunträra" mi suggirisciu chi nta la "a" pruopriu a la fini di la parada ni si ia mòttir mei la dieresi; e) ntê "verbi" chi "all'infinito presente" finisciu cun -er (parder, fumer, aner, purter, maltrater, ncumunzer...) nta tutt "l'indicativo imperfetto e congiuntivo imperfetto e nella prima persona del passato remoto" se virai chi la "e" adivanta "a", agliauri è palatale. Es. purter: ind. imp. iea purtäva, tu purtävi, rau purtäva, gnieucc purtämu, vieucc purtävi, roi purtävu; cong. imperf. iea purtäss, tu purtässi, rau purtäss, gnieucc purtässimu, vieucc purtässi, roi purtässu; pass. rem. I pers. plur: purtämu. ATTINZIAN V’aricumän di ni mòttir mei la dieresi saura di li ieutri vocali. Ara rriflittuoma tantìan cun ssa puisia di Giuseppe Cancelliere, pighjiera di l'antologia "Parole sanfratellane nel Web". "LA ZZ PINA" Nta na vanedda strotta strotta, ana u sau a malapana si nfiläva, saula nta na stanzina stasgiaia na vecchja chi tucc acciamävu …«la Zz Pina». Nieucc carusgì la buffuniemu, ogni vauta chi la scunträmu, N tantinìan la farimu sidijer, ghji disgimu: «Ahi ahi! Zz Pina» e la puvirina: «Chi iei, mi fighjìan?» «Zz Pina, uò na zzipina ntô quazzer». Agliauri rodda sidijera arripunaia: «Fighjuoi di bauna moma chi sai, chi v’avossu cascher tucc i pichiei!», …la puvirina. Rodda era meagra e socca cam na chiena, quänn ghj’era u sciracch s’accicieva a li muri e cantunieri, pû schient ch’u vant si la nguläva. Era bizacca, tucc i giuorn a la criesgia si ng’anäva, quänn trunijeva ghj’era tutt u Pararies chi sfiläva: «Santa Tiecla e San Gilarm, quänt è beu u vasc nam!» …la Zz Pina. Avaia i cavai gieun cam la stuopa e quänn si picinäva, davänt eru i pizz cu li moli, darrier li trozzi a tuparìan. Dipuoi si nfarinäva la fecc cu la pruvighja e si n nisciva fuora nta la strära, tucc i giuorn di la matina a la sara, …la Zz Pina. Pi dì giuorn nud la vitt e tucc i visgì stasgiaiu cû punsier, causa streuna; anävu disgiann: «Sacch fu ghj’assucirì», scassean la parta e la pàvira Zz Pina …la truvean marta. RRIFLITTUOMA Quost cumpurtamant, ch'avimu gnieucc carusgì, si pà paraguner a cau chi ara acciamuoma "bullismo"? Vieucc chi n pinsai? Pi mpratichirv nta la scritura ognun ia scrìvir: 1) almen ciencu fräsi ana ghji son paradi cu la a palatale; 2) i cchjù espert puru n cumant di la puisia ch’ascutämu ara ara. Tenc salur, chier amisg e amieji, e rrigurdav chi, mparann a parder e a scrìvir u Sanfrardean, ngraniuoma u nasc paies e valurizzuoma li saui tradizziuoi.

Commenti